نور اهلبیت *علیهم السلام

نمونه دیگری از کلام سجع در کلام امام علی(ع):

اما بعد فان الجهاد باب من ابواب الجنة؛ فتحه الله لخاصة اولیائه؛ و هو لباس التقوی؛ و درع الله الحصینة؛ و جنته الوثیقة... الا وانی قد دعوتکم الی قتال هؤلاء القوم لیلاً و نهاراً؛ و سراً و اعلاناً؛ و قلت لکم اغزوهم قبل ان یغزوکم... فتوا کلتم و تخاذلتم حتی شنت علکم الغارات و ملکت علیکم اوطان... یا اشباه الرجال و لا رجال؛ حلوم الاطفال و عقول ربات الحجال؛ لوددت انی لم ارکم و لم اعرفکم معرفة والله جرت ندماً و اعقبت سدماً.[1]

اما بعد، جهاد، دری از درهای فردوس است که خداوند آن را برای دوستان خاص خود گشوده است؛ و جهاد، جامه پرهیزگاری و زره استوار خدا و سپر محکم اوست...

همانا من شما را شب و روز و در نهان و آشکار به پیکار با این قوم فرا خواندم و گفتم با آنان بستیزید پیش از آنکه بر شما یورش آورند... ولی شما از این دعوت، رخ برتافتید و تواکل نشان دادید و خواری اظهار کردید تا اینکه بر شما یورش آوردند و سرزمینتان را غصب کردند... ای شبه مردان و نه مردان و ای خِردهای کودکان و ای عقلهای دختران تازه به حجله رفته دوست داشتم شما را نمی دیدم و نمی شناختم. سوگند به خداآشنایی من با شما پشیمانی و اندوه به بار آورده است.»

ابن ابی الحدید پس از ذکر این خطبه مهیج و جانفزا یادآور می شود که یکی از نام آوران ادب عرب یعنی ابن نباته به تقلید از این کلام، خطبه ای ساخته تا طبع ادبی خود را در این عرصه به نمایش گذارد؛ ابن ابی الحدید مقایسه ای میان این دو خطبه می کند و چنین می افزاید:« شما با دیده انصاف به خطبه ابن نباته و کلام علی بنگرید؛ نسبت این دو خطبه، نسبت خواجه به نر و شمشیر سربی به شمشیر پولادی است؛ بنگرید که او _ ابن نباته _ چقدر الفاظ متکلف و کلمات متصنع آورده است؛ و خاصه اگر کسی اهل ذوق باشد در می یابد که قسمتهای زیبا و شیوای کلام ابن نباته جملاتی است که از سخنان علی به سرقت برده است؛ مگر نمی دانی که علی گفته است:

اما بعد فان الجهاد من ابواب الجنة. و ابن نباته نیز گفته است: فان الجهاد اثبت قواعد الایمان و اوسع ابواب الرضوان؛ علی گفته است:

والله یمیت القلب و یجلب الهم من اجتماع هؤلاء القوم علی باطلهم و تفرقکم عن حقکم. و ابن نباته گفته است: صرخ بهم الشیطان الی باطله فاجابوه و ندبکم الرحمن الی حقه فخالفتموه.

علی گفته است: حتی شنت علیکم الغارات و ملکت علیکم الاوطان. و ابن نباته می گوید: و عدوکم یعمل فی دیارکم فعله.

سپس ابن ابی الحدید میان کلام علی(ع) و سخنان ادبا و شعرایی همچون صابی،ابو تمّام، بحتری، ابونواس، امرئی القیس، نابغه، زهیر و اعشی سنجشی صورت می دهد و می گوید: « در کلام این فحول ادبی، کلمات متکلف و الفاظ متصنّع فراوان یافت می شود ولی در کلام علی هرگز. و اگر بخواهی در این باب، بیشتر آگاهی یابی بنگر به قرآن؛ همه مردم وفاق دارند که قرآن در اوج بلاغت و ذروه اعلای فصاحت قرار دارد و کلام علی برگرفته و ملهم از الفاظ و معانی و اسلوب آن است؛ از این رو پس از قرآن، کلامی به فصاحت و زیبایی کلام علی نیست.»

--------------------

کلمات کلیدی :