نور اهلبیت *علیهم السلام

حسن باقری برترین استراتژیست جوان دوران دفاع مقدس

 

شهید باقری به دلیل بهره مندی از هوش و استعداد فوق العاده در طول دوران حیات خویش در سالهای اولیه جنگ تحمیلی منشأ برکات فراوانی از جمله ایجاد اولین قرارگاه مشترک سپاه و ارتش(قرارگاه نصر) شد. وی که اولین فرمانده قرارگاه نصر بود پس از عملیات رمضان به سمت فرماندهی «قرارگاه کربلا» و جانشین فرماندهی کل در قرارگاه های جنوب منصوبمی شود.پس از شکل گیری سازمان رزمی سپاه با توجه به توان و تجربه های شهید باقری ، وی به عنوان جانشین فرماندهی یگان زمینی سپاه برگزیدهمی شود.

شهید باقری که در بین رزمندگان به «سقای بسیجیان» معروف بود، تفکر ویژه دفاعی- نظامی خویش را در عملیات های مختلفی همچون ثامن الائمه (شکست حصر آبادان)، طریق القدس(فتح بستان)، فتح المبین و بیت المقدس (فتح خرمشهر) به فعلیت رساند و صادقانه در این راه مجاهدت کرد و در حالی که میقات خویش را در جبهه های نبرد یافته بود، ماندن در جبهه های جنوب را بر رفتن به سفر حج ترجیح داد و سرانجام در 9 بهمن 1361 به شهادت رسید.

صفحه دانشگاه کیهان در بیست و پنجمین سالگرد شهادت دانشجوی شهید سردار حسن باقری گوشه هایی از رمز و راز جاودانگی او را ورق می زند:

شهید سرلشکرغلامحسین افشردی( حسن باقری) آنچنان مدارج رشد و کمال را در دوره های بحرانی انقلاب و جنگ به سرعت طی نمود که نام خویش را به عنوان «برترین استراتژیست» در تاریخ دوران دفاع مقدس ثبت کرد. وی در حالی مسئولیت سنگین فرماندهی اطلاعات و عملیات سپاه را برعهده گرفت که بیش از 26 بهار از عمرش نگذشته بود.

شهید حسن باقری که به واقع او را بنیان گذار سازمان اطلاعات و عملیات رزم سپاه نامیدند به دلیل شایستگی های اخلاقی بی نظیر و اندیشه دفاعی والایی که داشت در عمر کوتاه اما پر برکت خویش در دفاع مقدس منشأ تحولات بزرگی در ایجاد و توسعه اطلاعات و عملیات رزمی سپاه و فرمانده فکوری در جنگ نامتقارن بود.

وی همزمان با حضور در سپاه و شکل گیری هسته اولیه مدیریت دفاعی - انقلابی، فعالیت خود را برای بنیان گذاری قلب سازمان نظامی یعنی «واحد اطلاعات عملیات رزمی مناطق عملیاتی جنوب» آغاز کرد و برای نخسین بار شیوه جدیدی را برای دشمن شناسی در علوم نظامی بنا نهاد تا جایی که یکی از «بهترین نظریه پردازان جنگ» لقب گرفت و در طرح ریزی های عملیاتی در سطح تاکتیکی به عنوان یکی از فرماندهان به نام این عرصه ماندگار شد.

شهید سرلشکر حسن باقری با کار مستمر و استفاده مؤثر ازنقشه ها و عکسهای هوایی و ماهواره ای به شناخت عمیقی نسبت به عرصه نبرد و نقاط قوت و ضعف دشمن دست یافت و با بررسی و تجزیه و تحلیل شرایط سیاسی کشور که رئیس جمهور وقت (بنی صدر) به دلیل ناکامی در آزادسازی مناطق اشغالی در آن دوران ایجاد کرده بود به عرصه طراحی سازمان رزم ارتقاء و دستیابی به سطوح عالی فرماندهی و هدایت عملیات پای نهاد.

شهید غلامحسین افشردی که با عضویت در سپاه با نام مستعار «حسن باقری» معروف شد، همواره بر جمع آوری اطلاعات از محیط و موقعیت دشمن و شرایط سیاسی و حتی شرایط روحی نیروهای دشمن به عنوان اهداف عمده و اصلی در خلال جنگ تأکید می کرد و می گفت: «خود بحث اطلاعات هدف است بکوشید این را در ذهنتان جای دهید که اطلاعات هدف واسطه نیست بلکه خود هدف اصلی است و حتی دیگر این اطلاعات هیچ به درد نخورد، نخستین نکته ای که یک فرمانده در عملیات بدان نیاز دارد این است که از جوانب خودش اطلاع داشته باشد تا وضعیت کلی خود را ندانید نمی توانید اطلاعاتی جمع آوری کنید.»

وی آگاهی از نقاط قوت و ضعف دشمن را فراتر از تعداد تانک ها و نفربرها دانسته و تأکید می کند:« ضعف و قوت دشمن داشتن تانکها نیست بلکه تأثیر فرهنگ ارتش روی افراد است که هنوز نتوانسته ایم برآورد کاملی از روحیه ارتش عراق داشته باشیم و بدانیم که چه زمان این ارتش از هم می پاشد.»

شهید حسن باقری یکی از روشهای شناسایی موقعیت را مسئله کیفیت آرایش دشمن

می دانست و معتقد بود که یکی از اشکالات دفاعی ما در آرایش نیروهاست چراکه در روشهای شرقی، نیروی ضعیف در خطوط می ماند و نیروی احتیاط با قوت بیشتری در پشت سر آن قرار می گیرد در حالیکه آرایش نیروهای ما برعکس است و همواره احتیاط ما از نیروی اصلی ضعیف تر است.

شهید باقری به گفته همرزمانش غالبا یک تا دو ساعت پس از هدایت اولیه عملیات در خط نبرد حضور می یافت و خود شخصا وضعیت خطوط تصرف شده را با اهداف از پیش تعیین شده ( روی نقشه) کنترل می کرد و نقاط ضعف را بر روی نقشه مشخص و عملکرد واحدهای رزمی و یگان ها را در خط ارزیابی و دستور العمل لازم را ابلاغ می کرد و بیش از همه به وضعیت جسمانی بسیجیان می اندیشید و برای اوضاع روحی - روانی آنها به ویژه هنگام عقب نشینی اهمیت ویژه ای قائل بود به طوری که در خصوص حفظ نیروهای رزمنده تأکید می کند:« اگر در شناخت دشمن هزار شهید هم تقدیم شود می پذیریم اما در اثر نا آگاهی از وضعیت دشمن، منطقه و زمین یک شهید هم پذیرفتنی نیست.»

روایت سردار سرلشکر سید رحیم صفوی از نبوغ شهید حسن باقری

«سردار سرلشکر پاسدار دکتر سید رحیم صفوی» فرمانده سابق کل سپاه پاسداران به مناسبت نوزدهمین سالگرد شهادت شهید حسن باقری طی سخنانی به نبوغ فکری شهید باقری اشاره کرده و می گوید:« این شهید بزرگوار نه تنها یک فرمانده بلکه باید یکی از استراتژیست های 8 سال دفاع مقدس دانست که در تدوین جنگ انقلابی و استراتژی آن در مقابله با دشمن بعثی عراق از نبوغ در طرح ریزی های عملیاتی، راه اندازی واحدهای اطلاعاتی، سازماندهی یگان های رزم و آموزش نیروهای مردمی برخوردار بود.»

سردار صفوی که فرماندهی ستاد عملیات جنوب کشور را در سال 59 برعهده داشت ( شهید باقری معاونت اطلاعات این ستاد را عهده دار بود) با اشاره به نابسامانی ماههای آغازین جنگ تحمیلی در مناطق جنوبی کشور، نخستین کار منسجم در آموزش و سازمان رزم سپاه را از جمله اقدامات شهید حسن باقری در جبهه های جنوب عنوان می کند.

وی با یادآوری روزهای پر التهاب سپری شده در قرارگاه کربلا(گلف سابق) که نام آن را«پایگاه منتظران شهادت»گذاشته بودند، نوشتن فعالیت ها و عملکردهای روزانه را از دیگر ویژگی های برجسته شهید باقری برمی شمارد و می گوید: «... شهید باقری هر شب پیش از خواب عملکرد آن روزش را می نوشت ...و آخرین چراغی که خاموش می شد اتاق شهید باقری بود.»

فرمانده سابق کل سپاه در بخشی از این سخنرانی، قدرت بیان، استدلال، منطق، اخلاص، دفاع و خدمت به اسلام، عشق به امام و بسیجیان، شجاعت را از دیگر ویژگی های شخصیتی شهید باقری عنوان کرده و با یادآوری تأثر این فرمانده نسبت به وضعیت رزمندگان در جبهه ها، این پرسش را مطرح می کند که:« آیا پس از جنگ بسیجیان و جانبازان را به فراموشی نسپرده ایم؟ چقدر به آنها که یک میلیون از جوانان این مملکت بودند خدمت کرده ایم؟ برای 213 هزار شهید چه کاری انجام داده ایم؟ برای 320 هزار جانبازی که 30 هزار آنها مجروح شیمیایی هستند چه کرده ایم؟ اینها پرسشهایی از خودم و خودمان است. آیا تا آن حد که شهید باقری نسبت به لباس، غذا و زندگی بسیجیان حساس بود، ما نیز حساس هستیم؟ ما نسبت به عزیزانی که در جنگ بودند یا پرسنلی که هم اکنون، زیر مجموعه ما هستند تا چه حد حساسیت داریم؟»

سردار سرلشکر صفوی با بیان اینکه این شهید بزرگوار زندگی خود را فدای امام حسین(ع) کرد و قلب او مالامال از عشق به این امام بزرگوار بود، در خصوص نوحه خوانی این فرمانده جوان در ایام تاسوعا و عاشورای حسینی می گوید: «من هنوز چهره نورانی و اشکهای شهید باقری را در مراسم تاسوعا و عاشورای حسینی به یاد دارم و هنوز صدای این عزیز در مراسم به گوش من می رسد. خدا کند که قلب های ما نیز همواره به عشق امام حسین(ع) بتپد و خود را در راه این امام بزرگوار ببینیم و از راه ایشان و فلسفه قیام حسینی که پیروزی خون بر شمشیر است غافل نشویم.»

 

نابغه نظامی به روایت سردار شهید حاج داوود کریمی

شهید حسن باقری پس از مشارکت در طراحی و حضور در چند عملیات محدود و گسترده به استراتژیست زبردستی مبدل شد و در شکل گیری آموزش نظامی و تبیین استراتژی نوین و مردمی جنگ نقش محوری و کلیدی ایفا کرد، چندان که «شهید داوود کریمی» درباره حضور کارگشای شهید حسن باقری در اتاق جنگ در زمان بنی صدر چنین می گوید: « امام به تیمسار فلاحی وظهیر نژاد اعلام می کنند که من سوسنگرد را می خواهم. من هم خودم شنیدم که ظاهرا امام فرموده بودند که اگر بشود من خودم به آنجا می آیم. سپس صبح همه در به در دنبال این بودند که سپاه به اتاق جنگ بیاید. مدتی بود ما را راه نمی دادند. به این اتاق رفتیم من این قدر به اطلاعات و مجموعه داشته های ذهنی ایشان (حسن باقری) متکی بودم که دیگر هفت -هشت نفر را همراه خودم نبردم در آنجا من در کنار ایشان نشستم و شهید چمران و آقای غرضی و تیمسار فلاحی ، ظهیر نژاد و آقای سرهنگ قاسمی و تمام فرماندهان آنجا جمع شده بودند.

آقای ظهیر نژاد هم 10 دقیقه ای وسط اتاق قدم می زد و در فکر بود . همه منتظر تصمیم گیری ایشان بودیم، یک دفعه با صدای بلند فریاد زد:« رکن دوم» سرهنگی داخل آمد و احترام نظامی گذاشت و گفت: «بله قربان» گفت:« برو پای نقشه و وضعیت دشمن را برای ما بگو» ایشان رفت بیشتر از این طرف (جبهه خودی) می گفت. خدا رحمت کند هر چه آقای ظهیر نژاد می گفت برو جلوتر او نمی رفت( درباره وضعیت خطوط مقابل، یعنی دشمن). در این لحظه من فریاد زدم:« رکن دو و بیست دقیقه» حسن باقری خدا بیامرز گفت: « بله حاجی»گفتم برو پای نقشه جوان 20 - 22 ساله ای پای نقشه رفت. با آن جوی که در آن جلسه تمامی سران نظامی کشور، نماینده امام، شهید چمران و... هم بودند، فردی در این سنین باید اتکا به نفس و روحیه داشته و به اندوخته های ذهنی و اطلاعاتی خود متکی باشد. او یکی یکی محورها را توضیح داد و سریع از نیروهای خودمان گذشت و به سراغ عراقی ها رفت و در مورد راهکارها گفت که از کی می توان چه کارهایی را انجام داد یا نه. تمامی اینها را به خوبی توضیح داد اصلا جو جلسه کلا عوض شد باید می دیدید که مسئولان چطور خوشحال شدند.»

دوران دفاع مقدس مردان و قهرمانان بزرگ اما جوانی را بر خود دید که به خاطر اعتماد و اطمینایی که حضرت امام(ره) به آنان در دوره های انقلاب و 8 سال جنگ تحمیلی داشت، خوش درخشیدند و نام افرادی چون شهید حسن باقری، شهید زین الدین، شهید همت و... و دیگر شهدای گلگون کفن ایران عزیز تا ابد بر تارک این سرزمین کهن هماره جاودان خواهد ماند.

 

کلمات کلیدی :