زیبا شناسی سخنان امام علی (ع) در نهج البلاغه (6)
نوشته شده به وسیله ی نور الزهراء در تاریخ 90/7/5:: 6:44 صبح
اغتنم المهل و بادر الاجل و تزود من العمل.[i]
« مهلت را غنیمت شمرد و آماده مرگ شد و از کردار نیک، توشه برگرفت.»
در این کلام نیز میان کلمه مهل و عمل، سجع متوازی دیده می شود. جرج جرداق درباره سخنان مسجوع امام علی (ع) چنین سخن می گوید: « اسلوب علی(ع) در اثر درستی به حدی رسید که حتی سخنان مسجّع وی از مرحله تصنّع و تکلّف به بلندی گرایید، اینجا بود که سخنان مسجّع او با وجود اینکه جمله های جدا جدا و موزون فراوانی داشت اما دورترین چیز از تصنّع و نزدیکترین چیز به طبع سرشار بود؛ هم اکنون این سخنان مسجّع و حد سلامت طبع را بشنوید:
یعلم عجیج الوحوش فی الفلوات؛ و معاصی العباد فی الفلوات و اختلاف النینان فی البحار الغامرات و تلاطم الماء بالریاح العاصفات؛ و اشهد ان محمداً نجیب الله و سفیر وحیه و رسول رحمته؛ اما بعد فاوصیکم بتقوی الله الذی ابتدأ خلقکم و الیه یکون معادکم و به نجاح طلبتکم و الیه منتهی رغبتکم و نحوه قصد سبیلکم و الیه مرامی مفزعکم.[ii]
« خدا به آواز چرندگان در بیابانها و گناهان بندگان در پنهانی ها و آمد و شد ماهیان و دریاهای خروشان و بر هم خوردن آنها به واسطه تند بادها آگاه است؛ و گواهی می دهم که محمد (ص) برگزیده خدا و آورنده وحی و فرستاده رحمت اوست؛ اما بعد شما را به پروای از خدا شفارش می کنم، همان خدایی که شما را آفرید و به او باز گشت خواهید کرد، و نیازتان را او بر می آورد و نهایت آرزویتان با اوست؛ راه راستتان به سوی اوست و پناهگاهتان اوست.»
و آنگاه جرج جرداق می افزاید:« اینک شما را به این قافیه که با طبع سالمی همراه است توجه می دهم:
ثم زینها بزینة الکواکب؛ و ضیاء الثواقب؛ و اجری فیها سراجاً مستطیراً؛ و قمراً منیراً؛ فی الفلک دائر و سقف سائر و رقیم مائر.[iii]
اگر شما بخواهید در این جمله های شگفت انگیز یک کلمه قافیه دار را به کلمه ای بی قافیه تبدیل کنید خواهید دید چگونه فروغ آن خاموشی و زیباییش محو می گردد و سلیقه و اصالت و دقت خود را که دلیل و مقیاس ادب است از دست می دهد؛ بنابر این قافیه در سخنان علی(ع) یک نیاز هنری است که طبع آمیخته با صناعت این نیاز را در خود احساس می کند.»
کلمات کلیدی :
